Dzieła sztuki są dorobkiem ludzkości o ponadczasowych walorach oraz nośnikiem idei i wartości, dlatego coraz więcej osób decyduje się na ich zakup. Handel dziełami sztuki jest skomplikowaną i wielowymiarową dziedziną, która łączy w sobie pasję do sztuki z aspektami ekonomicznymi i prawnymi. Rynki dzieł sztuki działają na różnych poziomach – od lokalnych galerii po międzynarodowe domy aukcyjne i targi sztuki. W tej branży obracają się ogromne sumy pieniędzy, a dzieła sztuki są nie tylko formą ekspresji artystycznej, ale także inwestycją i narzędziem spekulacji.
Historyczne konteksty handlu dziełami sztuki
Historia handlu sztuką sięga starożytności, kiedy to artyści tworzyli na zamówienie możnych i bogatych. W średniowieczu i renesansie mecenasami sztuki byli przede wszystkim kościoły i arystokracja. Współczesny rynek sztuki zaczął się kształtować w XVII i XVIII wieku w Europie, kiedy to powstały pierwsze domy aukcyjne, takie jak Christie’s i Sotheby’s
W Polsce potrzeby związane z handlem sztuką miało w całości zaspokajać przedsiębiorstwo państwowe DESA założone w 1950 roku, które posiadało oddziały we wszystkich większych miastach Polski. W 1976 roku nastąpiła legalizacja prywatnego handlu, co spowodowało znaczny rozrost rynku galeryjnego. Pod koniec lat 80. DESA utraciła swoją dominującą pozycję na rynku. A po wejściu w życie nowej ustawy w większych miastach zaczęły powstawać pierwsze domy aukcyjne zajmujące się pośrednictwem w handlu dziełami sztuki.
Rola domów aukcyjnych i galerii w handlu obrazami
Domy aukcyjne i galerie to kluczowe instytucje na rynku sztuki. Domy aukcyjne, takie jak Sotheby’s, Christie’s, czy Phillips, organizują aukcje, które często przyciągają globalną uwagę. Galerie sztuki pełnią rolę pośredników między artystami a nabywcami, pomagając w promocji dzieł i karierach artystów.
Największym i najbardziej rozpoznawalnym domem aukcyjnym w Polsce jest SDA – Sopocki Dom Aukcyjny, który funkcjonuje na rynku od 1990 roku. Domy aukcyjne pośredniczą pomiędzy sprzedającym, a kupującym dane dzieło sztuki. Czasem zajmują się także promocją artystów i kreowaniem popytu na ich sztukę. Domy aukcyjne zajmują się także wyceną dzieł, a także doradztwem w kwestii profesjonalnej konserwacji sztuki.
Prawne i etyczne aspekty handlu sztuką w Polsce
Handel dziełami sztuki jest również obiektem regulacji prawnych, które mają na celu zapobieganie praniu pieniędzy i nielegalnemu handlowi. Kwestie pochodzenia dzieła, prawa autorskie oraz zwroty dzieł skradzionych lub zaginionych w czasie wojen to tylko niektóre z problemów, z jakimi muszą mierzyć się uczestnicy rynku.
W Polsce uczestnicy handlu dziełami sztuki borykają się w wieloma problemami. Polska obecnie jest jednym z nielicznych krajów europejskich, który nie posiada wypracowanej rządowej struktury nadzorującej rynek sztuki. Brakuje wiarygodnych opracowań oraz dostępnych baz dzieł sztuki, które pomogłyby, np. w określeniu ceny danego dzieła. Dodatkowo nie wypracowano odpowiedniego modelu wyceny dzieł. Dodatkowo pojawiają się manipulacje na rynku sztuki oraz szara strefa, czyli niepłacący podatków pośrednicy.
Dzieła sztuki na sprzedaż – czy warto je kupować?
Dzieła sztuki są coraz częściej traktowane jako alternatywna forma inwestycji. Wartość niektórych dzieł może znacząco wzrosnąć. Jednak inwestowanie w sztukę wiąże się także z ryzykiem.
W Polsce w ostatnich latach nastąpił znaczny wzrost zainteresowania handlem dziełami sztuki. W 2021 roku wartość sprzedaży dzieł sztuki wzrosła o 172,8 mln w porównaniu do roku poprzedniego. Szacuje się, że rynek ten będzie nadal się rozwijał, a zainteresowanie dziełami sztuki będzie rosło. Handel sztuką to nie tylko dobra forma inwestowania, ale także okazja do obcowania z wyjątkowymi i docenianymi dziełami tworzonymi przez człowieka.
Zobacz także: Obraz bez praw autorskich – czy to możliwe?
